Τα γκράφιτι είναι κάτι που μας είναι αρκετά οικείο, αλλά πόσοι από εμάς γνωρίζουμε ότι αυτή η μορφή τέχνης υπήρχε και στην αρχαία Ελλάδα;
Μπορεί να ακούγεται παράξενο, αλλά στα ερείπια αρχαίων πόλεων σε όλο τον ελληνικό κόσμο, εντοπίζονται συναρπαστικές ιστορίες γραμμένες στους τοίχους και στα αντικείμενα με τη μορφή γκράφιτι.
Τα γκράφιτι, που συχνά παραβλέπονται υπέρ των πιο επίσημων μνημείων και επιγραφών, μας προσφέρουν μια μοναδική ματιά στην καθημερινότητα, τις εμπειρίες, τις σκέψεις και ακόμα και το χιούμορ των αρχαίων Ελλήνων.
Μέχρι σήμερα, έχουν βρεθεί πάνω από 5.000 παραδείγματα αρχαίων γκράφιτι σε διάφορες πόλεις. Αυτά κυμαίνονται από απλά ονόματα (τα λεγόμενα "tags") και χαιρετισμούς, έως πιο περίτεχνες φράσεις, ακόμα και σχέδια ή τοιχογραφίες.
Αυτός ο πλούτος ανεπίσημων γραπτών και σχεδίων μας παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για την καθημερινή ζωή και τον λαϊκό πολιτισμό της αρχαιότητας, που δεν βρίσκουμε σε επίσημες ιστορικές πηγές.
Στην Πομπηία, για παράδειγμα, περίπου το 37% των γκράφιτι είναι απλώς ονόματα, υποδεικνύοντας την ανάγκη των ανθρώπων να αφήσουν το σημάδι τους και να θυμούνται. Αυτό μας θυμίζει τη σύγχρονη πρακτική πολλών ανθρώπων, ειδικά των νέων, να γράφουν το όνομά τους σε μέρη που επισκέπτονται.
Χαιρετισμοί, χιουμοριστικά μηνύματα και ακόμα και βωμολοχίες είναι συνηθισμένα ευρήματα, όπως και φράσεις από γνωστά λογοτεχνικά έργα, που δείχνουν τη δημιουργικότητα των αρχαίων "καλλιτεχνών" του δρόμου. Σχέδια ανθρώπων, ζώων, ακόμα και μονομάχων, αποκαλύπτουν την καλλιτεχνική διάθεση της εποχής.
Επιπλέον, αριθμοί, ημερομηνίες και τιμές που χαράχτηκαν στους τοίχους μάς δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για το εμπόριο και τις καθημερινές συναλλαγές των ανθρώπων.
Σε πολλά επίπεδα, μπορούμε να δούμε τα αρχαία γκράφιτι ως πρόδρομο των σημερινών μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Επέτρεπαν στους ανθρώπους να επικοινωνούν με έναν πιο αυθόρμητο και δημιουργικό τρόπο, να εκφράζονται και να αλληλεπιδρούν με το κοινό.
Η αυθόρμητη και προσωπική φύση των γκράφιτι τα ξεχωρίζει από τις πιο επίσημες επιγραφές της εποχής.
Μια ενδιαφέρουσα ανακάλυψη έγινε πριν από περίπου 20 χρόνια στην αρχαία πόλη της Σμύρνης (σήμερα στη σύγχρονη Σμύρνη, Τουρκία), όπου βρέθηκε ένα τετράγωνο λέξεων χαραγμένο στους τοίχους μιας ρωμαϊκής βασιλικής μετά από σεισμό το 177 μ.Χ. Το τετράγωνο αυτό περιείχε πέντε λέξεις, οι οποίες διαβάζονται το ίδιο τόσο οριζόντια όσο και κάθετα, παρόμοιο με ένα δίχτυ γραμμάτων.
Επίσης, στην αρχαία πόλη της Αφροδισιάδας (στη σύγχρονη Τουρκία), βρέθηκαν πολλά γκράφιτι, που αποκαλύπτουν σκηνές από την καθημερινή ζωή των κατοίκων.
Το πλήθος των γκράφιτι δείχνει επίσης ότι ο γραμματισμός στην αρχαία Ελλάδα ήταν πιο διαδεδομένος από όσο πιστεύαμε. Τα γκράφιτι αποδεικνύουν ότι άτομα από όλες τις κοινωνικές τάξεις συμμετείχαν σε αυτήν την ανεπίσημη κουλτούρα γραφής.
Τα τελευταία χρόνια, η μελέτη των αρχαίων γκράφιτι έχει γίνει σημαντικό κομμάτι της κοινωνικής ιστορίας. Έργα όπως το "Ancient Graffiti Project" επιδιώκουν την ψηφιακή καταγραφή και ανάλυση των χιλιάδων επιγραφών που βρέθηκαν σε πόλεις όπως η Πομπηία και το Ηράκλειο.
Η χρήση νέων τεχνολογιών, όπως η απεικόνιση με ανάκλαση φωτός, αποκαλύπτει λεπτές γρατσουνιές που ήταν αόρατες μέχρι σήμερα, προσφέροντας νέες πληροφορίες για το πώς χρησιμοποιούνταν τα γκράφιτι στους αρχαίους κοινωνικούς χώρους.