Σύμφωνα με μια νέα έκθεση, η Αλβανία καταλαμβάνει την πρώτη θέση στα Δυτικά Βαλκάνια όσον αφορά τα ποσοστά δωροδοκίας, με το 40% των πολιτών να δηλώνει ότι έχει εμπλακεί σε τέτοιες πρακτικές. Μετά την Αλβανία ακολουθούν τα Σκόπια, η Σερβία και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, ενώ η Κοσσυφοπέδιο και το Μαυροβούνιο παρουσιάζουν τα χαμηλότερα ποσοστά, με μόλις 10%.
Η πίεση προς τους πολίτες από δημόσιους λειτουργούς για να δώσουν δωροδοκία είναι επίσης η υψηλότερη στην Αλβανία, φτάνοντας το 52%. Ακολουθούν τα Σκόπια με 31%, η Σερβία με 26%, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη με 24%, και το Μαυροβούνιο και το Κοσσυφοπέδιο με 11% και 7% αντίστοιχα.
Για το έτος 2023/2024, η Αλβανία αναδεικνύεται ως η χώρα με τη μεγαλύτερη ευαισθησία στην διαφθορά, καθώς το 80% των πολιτών δηλώνουν ότι είναι πιθανό να δεχτούν ή να προσφέρουν δωροδοκία. Αντίθετα, στο Μαυροβούνιο το ποσοστό αυτό περιορίζεται στο 48%. Το γεγονός αυτό έχει αρνητική επίδραση στην εμπιστοσύνη των πολιτών για την αποτελεσματικότητα των αντι-διαφθορικών πολιτικών, με το ποσοστό αισιοδοξίας να έχει μειωθεί στο 20% στην Αλβανία, σημειώνοντας πτώση 6% σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα.
Η ειδικός του Κέντρου για τη Μελέτη της Δημοκρατίας, Daniela Mineva, δήλωσε ότι παρά τη δημιουργία νέων θεσμών και τη θέσπιση νέων νόμων, η πρακτική εφαρμογή των μέτρων κατά της διαφθοράς παραμένει ελλιπής. Η Mineva επισήμανε επίσης ότι, παρά τα 619 εκατομμύρια ευρώ που έχουν προβλεφθεί από το πρόγραμμα IPA της ΕΕ για τη βελτίωση του κράτους δικαίου στην περιοχή, δεν έχουν καταγραφεί ακόμη καταδίκες υψηλόβαθμων αξιωματούχων για διαφθορά.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας στη Δυτικά Βαλκάνια, τα ποσοστά συμμετοχής σε πρακτικές διαφθοράς ποικίλλουν από 10% στο Μαυροβούνιο έως 40% στην Αλβανία. Το 80% των Αλβανών δήλωσαν πως θα έδιναν ή θα δεχόντουσαν δωροδοκία αν υπήρχε ανάγκη, γεγονός που υπονομεύει την εμπιστοσύνη των πολιτών ότι η κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τη διαφθορά.
Η Mineva πρόσθεσε πως η καταπολέμηση της «κατάληψης του κράτους» από πολιτικά και οικονομικά δίκτυα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα, ενώ οι διεθνείς εταίροι και η κοινωνία των πολιτών πρέπει να διασφαλίσουν την ύπαρξη ισχυρών θεσμικών αντίβαρων. Σύμφωνα με το σύστημα SELDI για την παρακολούθηση της διαφθοράς, οι πολιτικές κατά της διαφθοράς στη Δυτικά Βαλκάνια δεν έχουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, καθώς τα δημόσια θεσμικά όργανα και τα πολιτικά κόμματα συχνά συνεργάζονται με δίκτυα που επηρεάζουν τις κυβερνητικές αποφάσεις.
Αν και έχουν πραγματοποιηθεί μεταρρυθμίσεις με σκοπό την ένταξη στην ΕΕ, οι πολίτες της περιοχής συνεχίζουν να θεωρούν τη διαφθορά ένα από τα βασικά προβλήματα, ειδικά όσον αφορά τη διάκριση των εξουσιών, τις παρεμβάσεις στη δικαιοσύνη και το χαμηλό επίπεδο διαφάνειας στο δημόσιο τομέα.
Ο επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της ΕΕ στην Αλβανία, πρέσβης Σίλβιο Γκοντσάτο, τόνισε ότι η καταπολέμηση της διαφθοράς πρέπει να είναι εμφανής τόσο σε προληπτικό όσο και σε κατασταλτικό επίπεδο, διότι η διαφθορά οδηγεί σε εγκληματικότητα και ανισότητες, επιβαρύνει το επιχειρηματικό κλίμα και αποθαρρύνει τους νέους να μείνουν στη χώρα.
Όπως υπογράμμισε ο Γκοντσάτο, ενώ τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων προχωρούν προς την ένταξη στην ΕΕ, τόσο το επίπεδο όσο και η αντίληψη της διαφθοράς παραμένουν υψηλότερα σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να ενσωματωθούν οι προσπάθειες κατά της διαφθοράς σε όλους τους τομείς των διαπραγματεύσεων, εστιάζοντας κυρίως στους τομείς που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο.
Ο πρόσφατα δημιουργημένος ειδικός κοινοβουλευτικός φορέας στην Αλβανία για τη βελτίωση της διακυβέρνησης, της καταπολέμησης της διαφθοράς και του κράτους δικαίου αποτελεί μια επιπλέον ευκαιρία για να εντατικοποιηθούν οι σχετικές προσπάθειες. Παρά τις αμφιβολίες της αντιπολίτευσης, η πλειοψηφία πιστεύει ότι τα νέα μέτρα θα επιφέρουν θετικά αποτελέσματα.
Το νέο Σχέδιο Ανάπτυξης της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια στοχεύει στην ενίσχυση των αντι-διαφθορικών προσπαθειών, προσφέροντας έως και 6 δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια και επιχορηγήσεις, υπό την προϋπόθεση εφαρμογής βασικών μεταρρυθμίσεων. Αυτή η πρωτοβουλία θεωρείται μια νέα ευρωπαϊκή στήριξη στις προσπάθειες καταπολέμησης της διαφθοράς στα Δυτικά Βαλκάνια, με στόχο την προώθηση της ένταξής τους στην ΕΕ.