Σοβαρά εμπόδια ορθώνονται στον ελληνοαλβανικό διάλογο για την επίλυση πλειάδας σοβαρών, χρονιζόντων προβλημάτων.

Στην Αλβανία έχει ξεσπάσει έντονη πολιτική αντιπαράθεση, με σύσσωμη την αντιπολίτευση να κατηγορεί την κυβέρνηση Ράμα για «ξεπούλημα στους Ελληνες» και τον πρόεδρο της αλβανικής Δημοκρατίας να ζητάει εξηγήσεις για τη συμφωνία που λέει η αλβανική κυβέρνηση ότι θέλει να κλείσει με την Ελλάδα, μεταξύ των άλλων, για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών (και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης-ΑΟΖ). Την ίδια στιγμή, στο «μέτωπο» του Σκοπιανού, και ενώ δεν είναι άμεσα ορατή η λύση στο ονοματολογικό, η πολιτική και πολιτειακή ηγεσία της ΠΓΔΜ «παρελαύνει» στην Τουρκία, προκειμένου να εισπράξει τη στήριξη της Αγκυρας κατά της Αθήνας.

Στο μεταξύ, επικίνδυνο προηγούμενο φαίνεται να δημιουργείται στην κυπριακή ΑΟΖ, όπου η Τουρκία, με τις «πειρατικές» ενέργειές της και με πολεμικά πλοία της εμπόδισε πλωτό γεωτρύπανο της μεγάλης διεθνώς ιταλικής εταιρίας ενέργειας ΕΝΙ να προσεγγίσει τεμάχιο της κυπριακής ΑΟΖ για έρευνες. Προ μηνών, στη θαλάσσια περιοχή είχε κάνει έρευνες άλλο πλωτό γεωτρύπανο, αυτή τη φορά της εξίσου μεγάλης γαλλικής εταιρίας Τotal. Τότε, όμως, συνοδευόταν από δυο σκάφη του γαλλικού Πολεμικού Ναυτικού, ενώ στην Κύπρο είχε σπεύσει και η Γαλλίδα υπουργός Αμυνας. Τέτοιες ενέργειες, όμως, δεν έκανε τώρα η Ιταλία, η οποία βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο. Οι τυχοδιωκτικές ενέργειες της Αγκυρας αποδοκιμάστηκαν -λεκτικά, πάντως- εντονότατα από την Ευρωπαϊκή Ενωση, ενώ οι εχθρικές κινήσεις της απέναντι σε ένα κράτος-μέλος της Ε.Ε. θεωρούνται ως αρνητική παρακαταθήκη εν όψει της ευρωτουρκικής συνάντησης κορυφής, τον Μάρτιο στη Βάρνα (Βουλγαρία).

Τουρκικές επιδιώξεις

Από τις τελευταίες τουρκικές κινήσεις γίνεται οφθαλμοφανές ότι στόχος της Αγκυρας δεν είναι απλά να τορπιλίσει τη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού, υπό τον ΟΗΕ, αλλά, ακόμα και με τον «τσαμπουκά», να επιβάλει την παρουσία της ως συνομιλητή -αν όχι ως συνιδιοκτήτη- στους ενεργειακούς πόρους της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Εκεί, ως γνωστόν, δραστηριοποιούνται δυνάμεις όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ. Στις ΑΟΖ της Κύπρου, του Ισραήλ και κυρίως της Αιγύπτου έχουν καταγραφεί σημαντικά κοιτάσματα φυσικού αερίου. Σε αυτές τις θαλάσσιες περιοχές, λοιπόν, επιδιώκει να μπει ως σφήνα η Τουρκία, επικαλούμενη δήθεν το δικαίωμα των κατεχομένων για συνιδιοκτησία στον ενεργειακό πλούτο της κυπριακής ΑΟΖ.

Να σημειωθεί, ωστόσο, ότι το θέμα του μοιράσματος του όποιου ενεργειακού πλούτου υπάρχει στην κυπριακή ΑΟΖ, στις δικοινοτικές συνεννοήσεις, Λευκωσία και κατεχόμενα έχουν συμφωνήσει να παραπεμφθεί σε διευθέτηση, αφότου, πάντως, βρεθεί λύση στο Κυπριακό. Παρά τις διαφωνίες τους, τα κατεχόμενα σιωπηρά το είχαν αποδεχτεί, αλλά τελευταία ύψωσαν και πάλι τους τόνους, σε συγχορδία με την Αγκυρα, η οποία, πλέον, επιχειρεί να το επιβάλει ακόμα και με τις κανονιοφόρους της. Στο αμέσως επόμενο διάστημα, πάντως, αναμένονται στην περιοχή, σύμφωνα με πληροφορίες, δυο ερευνητικά σκάφη της αμερικανικής εταιρίας ενέργειας ExxonMobil. Ως γνωστόν, οι σχέσεις Ουάσιγκτον-Αγκυρας αυτή την περίοδο βρίσκονται στο ναδίρ.

Αλβανικές περιπλοκές

Στο αλβανικό «μέτωπο» κλιμακώνονται οι κόντρες κυβέρνησης-αντιπολίτευσης στη γείτονα για τις επαφές που γίνονται εδώ και μήνες ανάμεσα σε Αθήνα και Τίρανα. Κάτι που είχε δημιουργήσει κλίμα σχετικής αισιοδοξίας για την επίλυση σημαντικών διμερών διαφορών, με αποτέλεσμα ο Αλβανός πρωθυπουργός, Εντι Ράμα, να δηλώσει, προ εβδομάδων, ότι τον Απρίλιο ο Ελληνας πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, θα επισκεπτόταν τη γείτονα για την υπογραφή συμφωνίας-πακέτου. Ομως, ειδικά στο θέμα της διευθέτησης των θαλάσσιων ζωνών και της ΑΟΖ, σύσσωμη η αντιπολίτευση κατηγορεί τον Αλβανό πρωθυπουργό και τον υπουργό Εξωτερικών, Ε. Ράμα και Ντιτμίρ Μπουσάτι, ότι «εκχώρησαν στην Ελλάδα τα αλβανικά κυριαρχικά δικαιώματα». Εσχάτως, στην αντιπαράθεση μπήκε και ο Αλβανός πρόεδρος της Δημοκρατίας, Ιλίρ Μέτα, ο οποίος, εμμέσως πλην σαφώς, προειδοποίησε την αλβανική κυβέρνηση ότι ο ίδιος δεν πρόκειται να προσυπογράψει τη συμφωνία που ενδεχομένως θα κλείσουν Αθήνα και Τίρανα, αν προηγουμένως δεν ενημερωθεί αναλυτικά και δεν δώσει ο ίδιος την άδεια για το σχετικό διμερή διάλογο. Από τη μεριά του, ο Αλβανός υπουργός Εξωτερικών χαρακτήρισε αυτές τις αιτιάσεις ως «ανύπαρκτη ανωμαλία»!

Το οξύμωρο είναι ότι ο πρώην πρωθυπουργός της γείτονος, Σαλί Μπερίσα, ο οποίος είχε υπογράψει το 2009 με την τότε κυβέρνηση Καραμανλή την ελληνοαλβανική συμφωνία για τις θαλάσσιες ζώνες (και την ΑΟΖ), είναι αυτός που χαρακτηρίζει το σημερινό Αλβανό πρωθυπουργό ως «προδότη», ενώ τότε ήταν ο Ράμα που, ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, κατηγορούσε τον Μπερίσα ως «ξεπουλημένο στους Ελληνες». Ως γνωστόν, ο «σοσιαλιστής» Ράμα, μετά την άνοδό του στην εξουσία, το 2013, ύψωσε τους εθνικιστικούς και ανθελληνικούς τόνους, μέχρι και το 2016. Στη συνέχεια, βέβαια, προκειμένου να αποσπάσει το πράσινο φως της Αθήνας για τη μελλοντική ενταξιακή πορεία της Αλβανίας στην Ε.Ε., τους… έριξε. Τώρα, ο ίδιος θερίζει τις «αντιπολιτευτικές θύελλες» από τους «εθνικιστικούς ανέμους» που έσπειρε.

Οπως και να ’χει, το πρόβλημα της ΑΟΖ Ελλάδας-Αλβανίας υφίσταται, δεδομένου ότι παραμένει «παγωμένο» από το 2009, αφού η διμερής συμφωνία που υπεγράφη τότε, ουδέποτε εφαρμόστηκε. Ιδιαιτέρως σοβαρό είναι ότι ούτε στην ελληνική ούτε και στην αλβανική Βουλή κατετέθη προκειμένου να κυρωθεί. Ουσιαστικά, δηλαδή, θεωρείται μια «άκυρη» συμφωνία. Μάλιστα, είναι εντυπωσιακό, αλλά αυτή η -αναμφισβήτητα καλή για την Ελλάδα- συμφωνία, αν και υπεγράφη τον Απρίλιο του 2009, μέχρι τον Οκτώβριο του 2009, οπότε έγιναν εκλογές στην Ελλάδα, δεν είχε κατατεθεί στο Κοινοβούλιο. Εξίσου ενδιαφέρον είναι ότι στη συνέχεια, τον Ιανουάριο του 2010, η Ν.Δ., ως αντιπολίτευση πλέον, ασκούσε κριτική στην τότε κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ του Γ. Παπανδρέου διότι και αυτή δεν την κατέθετε. Λίγο μετά, τον Απρίλιο του 2010, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αλβανίας, μετά από προσφυγή του Ε. Ράμα μάλιστα, αποφάσιζε να την τινάξει στον αέρα ως αντισυνταγματική. Τότε, μάλιστα, έγινε λόγος για «τουρκικό δάκτυλο» πίσω από αυτές τις μεθοδεύσεις. Αλλωστε, κοινή πεποίθηση και σήμερα είναι ότι ο μόνος κερδισμένος από τη μη εξομάλυνση των ελληνοαλβανικών σχέσεων είναι η Αγκυρα.

Ενώπιον αυτού του αδιεξόδου, η ελληνική πλευρά φέρεται να αποφάσισε την επανεκκίνηση της διαδικασίας για την επίλυση του προβλήματος το 2014. Παραμένει άγνωστη, όμως, τόσο η ατζέντα των επαφών όσο και το τι επετεύχθη. Σε αυτό το φόντο, η Αθήνα, όπως το 2014, έτσι και σήμερα καλείται να αποφασίσει εάν μπορεί και πρέπει να διαπραγματευτεί την επαναφορά της συμφωνίας του 2009 ή να προσέλθει σε νέα διαπραγμάτευση με στόχο όσο το δυνατόν περισσότερα κέρδη για την Ελλάδα, αλλά όχι όσα το 2009. Μια από τις βασικές κόκκινες γραμμές της Αθήνας, πάντως, είναι να διασφαλιστεί ότι η οποιαδήποτε νέα συμφωνία δεν θα δημιουργήσει αρνητικό προηγούμενο προς όφελος της Τουρκίας.

Επικοινωνιακός «τουρισμός» Ιβανόφ, Ζάεφ στην Αγκυρα

Αν και η σκοπιανή πλευρά δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμα -παρά μόνο μερικώς- τις προθέσεις της ως προς το ονοματολογικό, ο πρόεδρος της ΠΓΔΜ, Γκιόργκε Ιβανόφ -προσκείμενος στην προηγούμενη «τάξη πραγμάτων» και φίλα διακείμενος στον εθνικιστή πρώην πρωθυπουργό Γκρουέφσκι- αλλά και ο πρωθυπουργός της γείτονος, Ζόραν Ζάεφ, επισκέφθηκαν την Τουρκία για να ακούσουν, όπως αναμενόταν, τον Ταγίπ Ερντογάν να εκφράζει την υποστήριξή του στα Σκόπια. Κάτι, άλλωστε, που η Αγκυρα δεν χάνει την ευκαιρία να κάνει ήδη από τη δεκαετία του 1990.

Από ελληνικής πλευράς, ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, δεν αποκλείεται να καταθέσει στην αρχή του Μαρτίου το «σχέδιο συμφωνίας», επί του οποίου προσδοκάται να γίνει ο διμερής διάλογος. Προς το παρόν, όμως, για το μόνο που έχει δεσμευθεί ο κ. Ζάεφ είναι σε «γεωγραφικό προσδιορισμό» και σύνθετη ονομασία, αποφεύγοντας, ωστόσο, να τοποθετηθεί για την ευρύτητα της χρήσης του (erga omnes: τόσο για το εσωτερικό όσο και για το εξωτερικό). Κάτι που προϋποθέτει και αλλαγές στο Σύνταγμα. Η Αθήνα, πάντως, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, θέτει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων όλο το «πακέτο», περιλαμβανομένων της «ταυτότητας», της «γλώσσας» και του αλυτρωτισμού. Θέματα τα οποία, εντέχνως, αποφεύγουν τα Σκόπια.

Ο κ. Ζάεφ, τέλος, επισκέφθηκε και τη Γερμανία, όπου συναντήθηκε με την καγκελάριο, Ανγκελα Μέρκελ. Εκεί, αυτή τον υποδέχτηκε προσφωνώντας τον ως «Μακεδόνα πρωθυπουργό». Βέβαια, δεν είναι η πρώτη φορά που η κ. Μέρκελ, οι Γερμανοί, αλλά και οι αξιωματούχοι και τα Μέσα Ενημέρωσης πολλών μεγάλων χωρών κάνουν κάτι τέτοιο. Κι αυτό, παρά τις διαχρονικά έντονες ελληνικές διπλωματικές διαμαρτυρίες. Ως γνωστόν, εξάλλου, 137 χώρες έχουν αναγνωρίσει τα Σκόπια ως «Μακεδονία». Ενδεικτικά, πάντως, το 2009, εν όψει της τότε Συνόδου Κορυφής στο ΝΑΤΟ, η Γερμανίδα καγκελάριος, μιλώντας στο γερμανικό Κοινοβούλιο, ονόμαζε τα Σκόπια «Μακεδονία». Το ίδιο έκανε στις 23-8-2011 σε συνέντευξή της σε κροατικό κανάλι, στις 19-7-2014 σε συνέντευξη Τύπου, όπου τρεις φορές μάλιστα ανέφερε αυτή την ονομασία, καθώς και στις 14-2-2012, κατά τη διάρκεια κοινών δηλώσεών της με τον τότε πρωθυπουργό της ΠΓΔΜ, Νίκολα Γκρουέφσκι.

Να σημειωθεί ότι, μόλις τον Ιούνιο του 2017, ο Γερμανός υφυπουργός Εξωτερικών, Μίκαελ Ροθ, κατά την επίσκεψή του στα Σκόπια, αποκάλεσε την ΠΓΔΜ ως «Μακεδονία» και χαρακτήρισε «παράλογη» τη διένεξη για το ονοματολογικό. Ως γνωστόν, τότε το υπουργείο Εξωτερικών προέβη σε αυστηρό διάβημα, ενώ, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, το Βερολίνο ζήτησε συγγνώμη από την Αθήνα.

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής