Στην περιοχή που χωρίζει τη Λίμνη του Βουθρωτού από το Ιόνιο Πέλαγος, υπάρχει ένας θαλάσσιος κόλπος με σημαντικά ιστορικά ευρήματα, που μαρτυρούν τη ζωή και την ακμή της περιοχής από την αρχαιότητα έως τον μεσαίωνα.

Ο Κόλπος του Μοναστηριού πήρε το όνομά του από το Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, το οποίο χτίστηκε τον 17ο αιώνα στην κορυφή της Χερσονήσου της Κασσανδρίας. Ωστόσο, οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην περιοχή ανάγονται ήδη στον 4ο-3ο αιώνα π.Χ.

Μέχρι το 2022, η περιοχή είχε περιορισμένη τουριστική ανάπτυξη, αλλά η κατάσταση άλλαξε όταν η αλβανική κυβέρνηση μείωσε την προστατευόμενη περιοχή του Εθνικού Πάρκου Βουθρωτού, ανοίγοντας το δρόμο για νέα κατασκευαστικά έργα.

Το έργο “Manastiri Resort”, ένα μεγάλο τουριστικό χωριό, εγκρίθηκε γρήγορα ως στρατηγική επένδυση, παρόλο που αγνοεί τη νομοθεσία για την πολιτιστική κληρονομιά και τους κανονισμούς της UNESCO. Με έκταση άνω των 53.000 τ.μ., το έργο έχει ήδη προκαλέσει ανεπανόρθωτες ζημιές σε αρχαιολογικές περιοχές.

Παρά τις ανακαλύψεις αρχαίων δομών το 2010, το έργο προχώρησε χωρίς την απαραίτητη αρχαιολογική παρακολούθηση, καταστρέφοντας πιθανώς σημαντικά ευρήματα.

Το Ινστιτούτο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Αλβανίας (IKTK) απέκρυψε έγγραφα και άλλαξε επανειλημμένα τη στάση του, αφήνοντας την περιοχή εκτεθειμένη σε μη ελεγχόμενες κατασκευές.

Ο οργανισμός UNESCO-ICOMOS διαπίστωσε παραβιάσεις των διαδικασιών για την προστασία της Παγκόσμιας Κληρονομιάς και προειδοποίησε ότι το έργο βρίσκεται εντός της προστατευόμενης ζώνης.

Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση επενδύσεων σε αρχαιολογικές περιοχές υπόκειται σε σειρά ελέγχων και διαδικασιών, τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια των εργασιών. Ο συγκεκριμένος επενδυτικός σχεδιασμός εγκρίθηκε από το Εθνικό Συμβούλιο Πολιτιστικής Κληρονομιάς, το οποίο ενέκρινε την προκαταρκτική έκθεση αρχαιολογικής παρακολούθησης που συντάχθηκε από ειδικούς του τομέα.

Η οργάνωση Amfora ζήτησε επίσημα την έκθεση από το Εθνικό Ινστιτούτο Πολιτιστικής Κληρονομιάς (IKTK), αλλά το Ινστιτούτο αρνήθηκε να την παραδώσει για μήνες, παραβιάζοντας το Νόμο για το Δικαίωμα στην Πληροφορία. Τελικά, η έκθεση που αποκτήθηκε από την Amfora περιέγραφε την ανάλυση της περιοχής του έργου, αλλά δεν ανέφερε μια σημαντική ανακάλυψη του 2010, που αφορούσε μια κυκλική δομή, πιθανότατα αρχαίο παρατηρητήριο.

Η έκθεση, η οποία προετοιμάστηκε από την αρχαιολόγο Ίρις Πογιάνι, εστιάζει μόνο στα δεδομένα εκτός της περιοχής του έργου, ενώ η συγκεκριμένη δομή βρισκόταν εντός της ζώνης του έργου και καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών. Παράλληλα, δεν δόθηκαν οδηγίες για αρχαιολογικές έρευνες σχετικά με τις υπόγειες εργασίες που προβλέπονταν, γεγονός που συνιστά βασική πρακτική σε περιοχές με αρχαιολογικό ενδιαφέρον.

Η εταιρεία ALB STAR που αναλάμβανε την κατασκευή συνέχισε τις εργασίες χωρίς τον απαιτούμενο αρχαιολογικό έλεγχο, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τις αποφάσεις των αρμόδιων συμβουλίων. Το Εθνικό Ινστιτούτο Πολιτιστικής Κληρονομιάς, το καλοκαίρι του 2023, επιβεβαίωσε ότι δεν είχε ληφθεί καμία ειδοποίηση για την έναρξη των εργασιών ή τυχόν αρχαιολογικά ευρήματα.

Η περίπτωση αυτή καταδεικνύει ένα κενό στην εφαρμογή των διαδικασιών προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς η εταιρεία φέρεται να έλαβε τις απαραίτητες άδειες χωρίς να τηρήσει τις απαιτούμενες διαδικασίες. Επιπλέον, η κατασκευή του έργου είχε αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και τα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής, θέτοντας σε κίνδυνο τη μελλοντική ένταξή της στις προστατευόμενες ζώνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η έκθεση που συντάχθηκε δεν περιλάμβανε την ανακάλυψη της δομής, η οποία αρχικά θεωρήθηκε ως παρατηρητικός πύργος της Ύστερης Αρχαιότητας και πιθανώς μέρος αρχαίου τείχους. Αυτή η δομή, σύμφωνα με αναφορές, καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών.

Παρά τις οδηγίες για τη διεξαγωγή προκαταρκτικών ερευνών, οι εργασίες στο θέρετρο προχώρησαν χωρίς την απαιτούμενη αρχαιολογική επίβλεψη, όπως απαιτείτο από την απόφαση του συμβουλίου.