Πλήθος τουριστών, ντόπιων και ξένων, έχουν επισκεφθεί, και συνεχίζονται να επισκέπτονται, τους ιστορικούς ναούς της Μοσχόπολης Κορυτσάς.

του π. Ηλία Μάκου

Από τον Ιούνιο του 2024 έως και τώρα οι τουρίστες, που βρέθηκαν στους ναούς-μνημεία της Μοσχόπολης, με το ιδιαίτερο κάλλος, ξεπερνούν τους 1500.

Η Μοσχόπολη μοιάζει σαν μια ζωγραφιά, που τα κεντρικά της στοιχεία είναι τα αρχιτεκτονικά μνημεία και το γραφικό τοπίο.

Γνωστή από τον 14ο αιώνα, η Μοσχόπολη γνώρισε στην αρχή του 18ο αιώνα, όταν είχε δεκατέσσερις συνοικίες, εκπληκτική οικονομική ανάπτυξη, αλλά και πνευματική άνθηση, στην οποία συνετέλεσαν η «Νέα Ακαδημία» (1744), η βιβλιοθήκη και το τυπογραφείο, το πρώτο των Βαλκανίων.

Όμως οι συνεχείς καταστροφές – 1769, 1772 και 1780 – την οδήγησαν σε παρακμή και πολλοί Μοσχοπολίτες μετανάστευσαν στην Κορυτσά, στα Ιωάννινα, στο Δελβινάκι, στα Αμπελάκια, στο Μοναστήρι, στην Αχρίδα, στη Βουδαπέστη, στη Βιέννη, στην Κλεισούρα και αλλού.

Μέχρι το 1670 η Μοσχόπολη εκκλησιαστικά υπαγόταν στην Αρχιεπισκοπή Αχρίδος, ενώ μετά εντάχθηκε στη δικαιοδοσία της Μητρόπολης Κορυτσάς και είχε 22 ναούς με επιβλητικά επίχρυσα ξυλόγλυπτα τέμπλα, ξυλόγλυπτους άμβωνες και πολυσύνθετες τοιχογραφίες, αποδεικτικά στοιχεία της ευλάβειας των κατοίκων, αλλά και της αίγλης της πόλης.

Σήμερα σώζονται πέντε ναοί (Κοίμησης της Θεοτόκου, Αγίου Νικολάου, Ταξιαρχών, Αγίου Αθανασίου και Προφήτη Ηλία), κτίσματα του 17ου και 18ου αιώνα.

Υπάρχει και το ιστορικό μοναστήρι του αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου στη Μοσχόπολη της Κορυτσάς, που είναι παλαιά. Σύμφωνα με την επιγραφή του κτήτορα της μονής, το καθολικό ανεγέρθηκε το έτος 1632 και αγιογραφήθηκε το 1659. Έχει ανακηρυχθεί «Θρησκευτικό Πολιτιστικό Μνημείο της Αλβανίας».

Ο ναός του Αγίου Νικολάου ανεγέρθηκε το 1721 και είναι τρίκλιτη βασιλική κτισμένη με λαξευτές πέτρες.

Στη νότια είσοδο βλέπει και σήμερα ο προσκυνητής απεικόνιση του μοσχοπολίτη άρχοντα και κτήτορα Χατζηγεωργίου να προσφέρει το ναό στον ένθρονο Άγιο Νικόλαο και στο μέσον την επιγραφή:

Ἠγάπησα, Κύριε, τὴν εὐπρέπειαν τοῦ Οἴκου Σου καὶ μὴ συναπολέσῃς μετὰ τῶν ἁμαρτιῶν τὴν ψυχή μου.

Όπως αναγράφεται σε επιγραφές ο ναός εικονογραφήθηκε το 1726 από τον ζωγράφο Δαβίδ Σεληνιτζιώτη (έργα του συναντά κανείς και στο Άγιο Όρος, στην Καστοριά, στη Θεσσαλονίκη κ. λπ).

Το προστώο, κτισμένο από πλίνθους και πωρόλιθους και με πλούσιο διάκοσμο, αγιογραφήθηκε το έτος 1750 από τους αδελφούς Κωνσταντίνο και Αθανάσιο Ζωγράφο (έλαβαν το επίθετο από το επάγγελμά τους).

Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του Αγίου Νικολάου της Μοσχόπολης, ένα υπέροχο έργο λαϊκής τέχνης, που παραπέμπει ευθέως στην οικονομική ευμάρεια των Μοσχοπολιτών, βρίσκεται σήμερα στον ομώνυμο ναό του χωριού Βλάστη Κοζάνης.

Υπάρχουν δύο εκδοχές για το γεγονός αυτό: Μεταφέρθηκε εκεί από τον ιερέα Γεώργιο Σίνα, ύστερα από την καταστροφή του 1769. Οι Βλατσιώτες αγόρασαν το τέμπλο από τους Μοσχοπολίτες το 1769.

Ο νάρθηκας, τραπεζοειδούς σχήματος, έχει στο κεντρικό μέρος μια σειρά κιόνων, οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους, όπως και με τους περιμετρικούς τοίχους, με ένα σύστημα τόξων, σχηματίζοντας ορθογώνια διαμερίσματα, που στεγάζονται με ημικυλινδρικές καμάρες.

Το προστώο, στη νότια πλευρά του κυρίως ναού, είναι ανοικτό με μια τοξοστοιχία πάνω σε χαμηλούς πέτρινους κίονες, οι οποίοι στηρίζονται σε χαμηλό πεζούλι.

Στον προαύλιο χώρο του ναού, όπως προκύπτει από μαρτυρίες, υπήρχαν, πριν το 1916, και άλλα κτίσματα (παρεκκλήσι του Αγίου Ευθυμίου και κελιά, που ενδεχομένως να συνδέονται με μοναστήρι).

Μέσα από τις περιηγήσεις σε Ορθόδοξους χώρους εκφράζεται, πέρα από τους τουριστικούς λόγους, αναζήτηση και δίψα ζωής.

Με όλη τη δύναμη του είναι τους οι άνθρωποι σήμερα τούτο θέλουν. Να ζουν. Τούτο ονειρεύονται, σχεδιάζουν, τολμάνε. Να ζουν. Η ζωή, όμως, που κάθε μέρα ζουν, δεν είναι αυτή, που αποζητούν. Η ζωή, που τους δίνει ο σημερινός κόσμος και κρατάνε στα χέρια τους δεν τους ικανοποιεί.

Εδώ βρίσκεται το μεγαλείο και το δράμα. Μεγαλείο, γιατί τούτο το ανικανοποίητο σπρώχνει στην αναζήτηση και επιβάλλει συχνά την πορεία για το καλύτερο.

Και το δράμα είναι ότι πολλές φορές η ζωή δεν αλλάζει…

Έτσι τα μάτια των ανθρώπων μένουν καρφωμένα στο πυρό ερώτημα: Πώς θα κερδηθεί η ζωή, αυτή η βαθιά, η ολόκληρη και γεμάτη, η απλή, που δεν απατά και δεν κουράζει, που χορταίνει και αναπαύει, η πραγματική ζωή; Πώς θα κερδηθεί;

Η απάντηση είναι απλή και την βρίσκει κανείς, όταν θέλει, μέσα στους ναούς, μέσα στην πίστη.

Αντί να φεύγει από την πραγματικότητα και να κινούνται εκτός αυτής, αποδέχεται τη ζωή του, την οργανώνει και διαρκώς την καταξιώνει, καταφεύγοντας στην όντως Ζωή, στο Χριστό.

Και αυτό είναι το καθαυτό γνώρισμα της Ορθοδοξίας, το ότι μας κατευθύνει στο Θεό και μας ενώνει με Αυτόν.