Μια πρόσφατη ανάλυση κλασικών ιατρικών κειμένων δείχνει ότι η άνοια ήταν εξαιρετικά σπάνια στην αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη, πριν από 2.000 έως 2.500 χρόνια.

Η έρευνα που διενεργήθηκε υπό την ηγεσία του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας (USC) και δημοσιεύτηκε στο Journal of Alzheimer’s Disease, ενισχύει την άποψη ότι η νόσος του Αλτσχάιμερ και οι σχετικές μορφές άνοιας σχετίζονται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής, συμπεριλαμβανομένης της καθιστικής ζωής και της έκθεσης στη ρύπανση.

«Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν ελάχιστες αναφορές σε κάτι που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε ήπια γνωστική διαταραχή», εξήγησε ο Caleb Finch, καθηγητής στο USC και κύριος συγγραφέας της μελέτης. «Στην περίπτωση των Ρωμαίων, εντοπίσαμε τουλάχιστον τέσσερις περιπτώσεις που υποδεικνύουν σπάνια κρούσματα προχωρημένης άνοιας, αν και δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα αν πρόκειται για Αλτσχάιμερ».

Στην αρχαία Ελλάδα, ο Ιπποκράτης και οι μαθητές του κατέγραψαν διάφορες ασθένειες των ηλικιωμένων, όπως η κώφωση και η ζαλάδα, αλλά δεν αναφέρουν σημαντική απώλεια μνήμης ή νοητικών λειτουργιών, όπως αυτές που προκαλεί η άνοια.

Αντίθετα, στην αρχαία Ρώμη υπάρχουν κάποιες αναφορές σε περιπτώσεις όπου οι ηλικιωμένοι αντιμετώπιζαν γνωστικές δυσκολίες. Ο Γαληνός αναφέρει ότι μερικοί ηλικιωμένοι δυσκολεύονταν να μάθουν νέα πράγματα μετά τα 80 τους χρόνια, ενώ ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος αναφέρει πως ο ρήτορας Βαλέριος Μεσάλλας Κορβίνος ξέχασε το ίδιο του το όνομα.

Ο Finch υποθέτει ότι καθώς οι ρωμαϊκές πόλεις γίνονταν πιο πυκνοκατοικημένες, η αύξηση της ρύπανσης ενδέχεται να οδήγησε σε περισσότερα κρούσματα γνωστικής έκπτωσης. Επιπλέον, οι Ρωμαίοι αριστοκράτες χρησιμοποιούσαν σκεύη από μόλυβδο και έπιναν κρασί γλυκασμένο με οξικό μόλυβδο, κάτι που πιθανότατα επιβάρυνε τη νευρολογική τους υγεία.

Για την έρευνα αυτή, οι επιστήμονες στράφηκαν στους σύγχρονους ιθαγενείς Τσιμάνε της Βολιβίας, οι οποίοι ζουν με έναν προ-βιομηχανικό τρόπο ζωής, παρόμοιο με εκείνον των αρχαίων λαών. Οι Τσιμάνε είναι ιδιαίτερα δραστήριοι και εμφανίζουν εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά άνοιας, περίπου στο 1% για άτομα άνω των 65 ετών. Αντίθετα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, το ποσοστό αυτό φτάνει το 11%.

Τα ευρήματα αυτά υπογραμμίζουν τη σημασία του περιβάλλοντος και του τρόπου ζωής ως καθοριστικούς παράγοντες στον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Οι Τσιμάνε παρέχουν ένα μοντέλο που μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τους παράγοντες που οδηγούν σε νευροεκφυλιστικές ασθένειες.