Για δεκαετίες, η Αλβανία στηριζόταν σε δύο βασικά πλεονεκτήματα: το φθηνό εργατικό δυναμικό και τους πλούσιους φυσικούς πόρους. Η βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας και υποδημάτων άνθησε, ενώ η εξόρυξη και η παραγωγή πετρελαίου τόνωσαν την οικονομία.

Αυτό το μοντέλο, όμως, λειτούργησε και ως "παγίδα", φέρνοντας "τεμπελιά" σε επιχειρήσεις και πολιτικούς. Ακόμα και σήμερα, το 50% περίπου των εξαγωγών προέρχεται από αυτούς τους δύο τομείς, με την κλωστοϋφαντουργία και τα υποδήματα να απασχολούν περίπου το ήμισυ του εργατικού δυναμικού στη βιομηχανία.

Ακόμα και οι νεότερες επενδύσεις, όπως στην αυτοκινητοβιομηχανία, στηρίχθηκαν στο φθηνό εργατικό δυναμικό, επωφελούμενες από την "μετανάστευση" βιομηχανιών από χώρες όπως η Τσεχία και η Πολωνία προς πιο τεχνολογικά προηγμένες αγορές.

Τώρα όμως, το μοντέλο του φθηνού εργατικού δυναμικού φθίνει, οδηγώντας την οικονομία σε αδιέξοδο. Η αύξηση των μισθών, τόσο θεσμοθετημένη όσο και λόγω της μετανάστευσης εργατικού δυναμικού, σε συνδυασμό με την υποτίμηση του ευρώ, πλήγωσαν σοβαρά τους εξαγωγείς, οι οποίοι χάνουν συμβόλαια.

Εκτός από τα παραδοσιακά κλωστοϋφαντουργικά και υποδηματοποιητικά προϊόντα, πλήττονται και οι βιομηχανίες αυτοκινήτων, καθώς οι διεθνείς συνεργάτες μειώνουν τις αγορές τους.

Η Αλβανία είχε προειδοποιηθεί. Από την ένταξη στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ήταν σαφές ότι έπρεπε να αναπτύξει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα για να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις των εισαγωγών χωρίς δασμούς και να προετοιμαστεί για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Λίγοι, όμως, έλαβαν τα απαραίτητα μέτρα, τόσο σε επιχειρηματικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, εφησυχασμένοι από την άνθηση της οικονομίας.

Συνεπώς, η άνοδος των μισθών και η πτώση του ευρώ έπιασαν πολλούς απροετοίμαστους. Εκτός από τον κίνδυνο χρεοκοπίας πολλών επιχειρήσεων, το εμπορικό έλλειμμα αυξάνεται, πλήττοντας το ισοζύγιο πληρωμών. Πολλές βιομηχανίες, όπως η γαλακτοκομική, στρέφονται στις εισαγωγές πρώτων υλών, ενώ η εγκατάλειψη της κτηνοτροφίας και η μετανάστευση επιδεινώνουν το πρόβλημα.

Οι επιχειρήσεις αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις αυξήσεις μισθών, στο αυξημένο κόστος και στον ανταγωνισμό από τις εισαγωγές, ενώ η κυβέρνηση δείχνει αδιαφορία για συνεργασία.

Η οικονομία εισέρχεται σε μια ταχεία φάση προσαρμογής. Επιχειρήσεις κλείνουν, άλλες επενδύουν στην τεχνολογία και η εστίαση στρέφεται στον τουρισμό, ο οποίος προσφέρει νέες ευκαιρίες απασχόλησης.

Η αυξημένη ζήτηση εργατών στον τουρισμό ωθεί προς τα πάνω τους μισθούς, ενθαρρύνοντας τους νέους να παραμείνουν στη χώρα.

Η εμπειρία δείχνει ότι οι επιχειρήσεις πάντα θα προσαρμόζονται προς τομείς υψηλής κερδοφορίας. Η μετάβαση θα ήταν ομαλότερη εάν οι αναπτυξιακές πολιτικές της Αλβανίας εστιάζονταν στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που ευνοεί την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και την προστιθέμενη αξία στην οικονομία.

Αντίθετα, η κυβέρνηση εστιάζει σε άσχετα έργα, βαδίζοντας αντίθετα στην κατεύθυνση που επιτάσσει η οικονομική πραγματικότητα.

Παρόλα αυτά, η κρίση φέρνει και ευκαιρίες. Ο τουρισμός, με τις αυξημένες του ανάγκες για εργατικό δυναμικό, μπορεί να αποτελέσει τον κινητήρα ανάπτυξης για την Αλβανία.

Επιπλέον, η στροφή προς την τεχνολογία και την καινοτομία, σε συνδυασμό με την εκπαίδευση και την κατάρτιση του εργατικού δυναμικού, μπορούν να δημιουργήσουν νέες δυνατότητες και να θέσουν τα θεμέλια για μια βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.