Για ένα μέρος της κοινής γνώμης, το SPAK (Ειδικό Σώμα κατά της Διαφθοράς και του Οργανωμένου Εγκλήματος) δεν θεωρείται ανεξάρτητος θεσμός στην Αλβανία. Εντάσσεται σε ένα σύστημα δικαιοσύνης που φαίνεται να ελέγχεται από το καθεστώς, με σκοπό την εδραίωση της εξουσίας του. Σύμφωνα με τη λογική αυτή, σε ένα κράτος όπου το καθεστώς ελέγχει όλους τους θεσμούς και δεν υπάρχει ισορροπία δυνάμεων, είναι δύσκολο να υπάρξουν πραγματικά ανεξάρτητοι θεσμοί.

Η κατευθυνόμενη δικαιοσύνη ξεκίνησε από το καθεστώς μέσω ενός έργου που προωθήθηκε από το Ίδρυμα Σόρος, το οποίο είχε εφαρμοστεί προηγουμένως στη Γεωργία για την εδραίωση της εξουσίας ενός άλλου αμφιλεγόμενου ηγέτη. Η Δύση, ωστόσο, υποστηρίζει τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης ως αναγκαία διαδικασία για την εδραίωση του κράτους δικαίου και την ενίσχυση της δημοκρατίας, ιδιαίτερα για χώρες που επιδιώκουν την ένταξή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Δύση έχει επενδύσει σημαντικά ποσά στη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης, και οι γραφειοκράτες που ώθησαν αυτή τη μεταρρύθμιση φοβούνται να μιλήσουν για τις αποτυχίες της, καθώς θα πρέπει να λογοδοτήσουν για τη διαχείριση των δημόσιων πόρων. Συνεχίζουν να υποστηρίζουν τη μεταρρύθμιση πιστεύοντας ότι μπορούν να ελέγξουν τη διαδικασία στην πορεία, δείχνοντας όμως αφέλεια απέναντι στις συνθήκες ενός αυταρχικού καθεστώτος.

Μετά την επίτευξη πλήρους πολιτικής συναίνεσης και την τροποποίηση του Συντάγματος από τους 140 βουλευτές του αλβανικού κοινοβουλίου, έγινε φανερό ότι η μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης καταλαμβάνεται από το ισχύον καθεστώς. Η εκλογή του προσωρινού γενικού εισαγγελέα με 69 ψήφους, κατά παράβαση του Συντάγματος, και η χειραγώγηση των μελών των οργάνων που διενεργούν τον έλεγχο είναι παραδείγματα αυτού του φαινομένου.

Η Δύση ανέχτηκε την κατάσταση όταν στα μέσα του 2017 μπήκε στην πολιτική ατζέντα η ανάγκη για μια πολιτική λύση για τα Δυτικά Βαλκάνια. Αυτό περιλάμβανε προτάσεις για την αύξηση της σερβικής κυριαρχίας στην περιοχή μέσω της πρωτοβουλίας των Ανοιχτών Βαλκανίων, παράλληλα με την υποστήριξη της ιδέας της αλλαγής συνόρων.

Αυτή η πολιτική ευκαιρία επέτρεψε στο καθεστώς να εδραιώσει την εξουσία του, υποκινώντας την κρατική διαφθορά και ασκώντας πιέσεις για να αποκτήσει πολιτική επιρροή. Παράλληλα, επιτέθηκε στους πολιτικούς του αντιπάλους με στόχο την πολιτική κάθαρση στην Αλβανία. Η χρήση του SPAK για την επίθεση στους αντιπάλους του καθεστώτος, ενώ παράλληλα προσπαθούσε να δείξει ότι είναι αμερόληπτο όργανο, αποδεικνύει την κατευθυνόμενη φύση της δικαιοσύνης.

Το SPAK, παρά τις προσπάθειες να εμφανιστεί ανεξάρτητο, φαίνεται να λειτουργεί υπό την επιρροή του καθεστώτος. Οι δηλώσεις του επικεφαλής του SPAK στη Βουλή αναδεικνύουν την επαγγελματική ανικανότητα να αντιμετωπίσει τη διαφθορά του καθεστώτος και δείχνουν ότι ο θεσμός παραμένει μέρος του πολιτικού παιχνιδιού.

Σε αυτό το πλαίσιο, το SPAK έχει δύο επιλογές: είτε να καταπολεμήσει το έγκλημα και να σπάσει το καθεστώς, γνωρίζοντας ότι έχει λαϊκή υποστήριξη, είτε να συγχωνευτεί με το καθεστώς. Εάν δεν επιτεθεί στο καθεστώς, υπάρχει ο κίνδυνος να αντικατασταθεί από την «ευρωπαϊκή δικαιοσύνη» αφού ολοκληρωθεί η επίθεση στους αντιπάλους του καθεστώτος.

Οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν ότι το SPAK λειτουργεί σε ένα κράτος αιχμαλωτισμένο από ένα διεφθαρμένο καθεστώς, και η προσπάθεια για πραγματική ανεξαρτησία και δικαιοσύνη παραμένει δύσκολη υπό αυτές τις συνθήκες.